CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ

NGHĨA HÀNH là huyện đồng bằng của tỉnh Quảng Ngãi. Phía bắc và đông bắc giáp huyện Tư Nghĩa; phía nam giáp huyện Ba Tơ và huyện Đức Phổ; phía tây giáp huyệnMinh Long; phía đông giáp huyện Mộ Đức; phía đông nam giáp huyện Đức Phổ. Hình thể hẹp chiều đông - tây, trải dài từ bắc xuống nam. Diện tích: 234,69km2. Dân số: 89.959 người(1). Mật độ dân số: 383,3 người/km². Đơn vị hành chính trực thuộc gồm 11 xã (Hành Minh, Hành Đức, Hành Trung, Hành Phước, Hành Thuận, Hành Dũng, Hành Nhân, Hành Tín Tây, Hành Tín Đông, Hành Thiện, Hành Thịnh), 1 thị trấn (Chợ Chùa huyện lị) với 84 thôn, tổ dân phố; trong đó:

Xã Hành Minh có 4 thôn: Long Bàn Nam, Long Bàn Bắc, Tình Phú Nam, Tình Phú Bắc;

Xã Hành Trung có 4 thôn: Hiệp Phổ Nam, Hiệp Phổ Bắc, Hiệp Phổ Trung, Hiệp Phổ Tây;

Xã Hành Phước có 9 thôn: Hòa Vinh, Đề An, Thuận Hòa, An Chỉ Đông, An Chỉ Tây, Hòa Mỹ, Vĩnh Thọ, Hòa Sơn, Hòa Thọ;

Xã Hành Thuận có 7 thôn: Đại An Đông 1, Đại An Đông 2, Đại An Tây 1, Đại An Tây 2, Phúc Minh, Phú Định, Xuân An;

Xã Hành Dũng có 7 thôn: Kim Thành Hạ, Trung Mỹ, An Hòa, An Sơn, An Phước, An Định, An Tân;

Xã Hành Nhân có 8 thôn: Đồng Vinh, Kim Thành Thượng, Trúc Lâm, Tân Thành, Bình Thành, Nghĩa Lâm, Đông Phước Lâm, Tân Lập;

Xã Hành Tín Tây có 9 thôn: Phú Khương, Phú Thọ, Long Bình, Tân Phú 1, Tân Phú 2, Tân Hòa, Đồng Miếu, Trũng Kè 1, Trũng Kè 2;

Xã Hành Tín Đông có 7 thôn: Thiên Xuân, Nguyên Hòa, Đồng Giữa, Nhơn Lộc 1, Nhơn Lộc 2, Khánh Giang, Trường Lệ;

Xã Hành Thiện có 7 thôn: Bàn Thới, Mễ Sơn, Ngọc Dạ, Vạn Xuân 1, Vạn Xuân 2, Phú Lâm Đông, Phú Lâm Tây;

Xã Hành Thịnh có 11 thôn: An Ba, Châu Me, Châu Mỹ, Xuân Ba, Mỹ Hưng, Đồng Xuân, Ba Bình, Xuân Đình, Thuận Hòa, Hòa Huân, Xuân Hòa;

Thị trấn huyện lị Chợ Chùa có 6 tổ dân phố: Phú Vinh Đông, Phú Vinh Tây, Phú Vinh Trung, Phú Bình Tây, Phú Bình Đông, Phú Bình Trung. Thị trấn Chợ Chùa cách tỉnh lỵ Quảng Ngãi 9km về phía tây - nam.

Nghĩa Hành là huyện đồng bằng duy nhất của tỉnh Quảng Ngãi không giáp biển, không có Quốc lộ 1 chạy qua, kinh tế còn mang nặng tính thuần nông, ít có điều kiện thuận lợi để phát triển nền kinh tế đa dạng.     

Về hành chính: Nghĩa Hành trở thành đơn vị hành chính cấp huyện gần như đồng thời với các huyện Sơn Tịnh, Đức Phổ, vào những năm cuối thế kỷ XIX từ phần đất các huyện Bình Sơn, Tư Nghĩa, Mộ Đức đã hình thành từ trên 500 năm trước. Cụ thể, huyện Nghĩa Hành hình thành trên cơ sở phần đất phía tây nam huyện Tư Nghĩa (bắc sông Vệ) cùng vùng đất tây bắc huyện Mộ Đức (nam sông Vệ).

Nghĩa Hành vào đời Hồ thuộc phần đất của châu Nghĩa, thuộc huyện Nghĩa Giang từ đời Lê đến triều Tây Sơn; thuộc huyện Chương Nghĩa (tên mới của huyện Nghĩa Giang) thời nhà Nguyễn.

Năm 1890 (Thành Thái năm thứ 2), châu Nghĩa Hành được thiết lập ở vùng đất phía tây - nam của phủ Tư Nghĩa. Châu Nghĩa Hành lúc bấy giờ còn bao gồm cả huyện 

Minh Long ngày nay và thuộc về Sơn phòng Nghĩa Định; với cơ Nhất gồm 2 tổng Thuận Hành, Hóa Hành, cơ Nhì gồm 2 tổng Lạc Hành, Lợi Hành, cơ Tư với 1 tổng Lạc Hành. Lỵ sở của châu Nghĩa Hành đóng tại 2 làng Vạn Xuân, Bàn Thạch (xã Hành Thiện ngày nay).

Năm 1899 (Thành Thái năm thứ 11), Sơn phòng được triệt bỏ; phần phía tây của châu Nghĩa Hành hình thành đồn Minh Long, phần phía đông hình thành huyện Nghĩa Hành với hai tổng Hành Thượng và Hành Trung.

Năm 1901 (Thành Thái năm thứ 13), các xã thôn dọc bờ nam sông Vệ thuộc huyện Mộ Đức được nhập vào huyện Nghĩa Hành hình thành tổng Hành Cận (sau này là một phần các xã Hành Tín, Hành Thiện và xã Hành Thịnh). Từ đây, huyện Nghĩa Hành tương đối ổn định về địa giới, với 3 tổng và 45 xã thôn.

Sau Cách mạng tháng Tám 1945, huyện Nghĩa Hành mang tên huyện Lê Đình Cẩn - tên một chí sĩ yêu nước trong phong trào Duy tân Quảng Ngãi - trong một thời gian ngắn, sau lấy lại tên cũ là Nghĩa Hành. Cấp tổng được bãi bỏ. Các thôn xã nhỏ được nhập lại thành 7 xã lớn: xã Hành Tín (tương đương với 2 xã Hành Tín Đông, Hành Tín Tây ngày nay); xã Hành Thiện; xã Hành Thịnh; xã Hành Dũng (tương đương với 2 xã Hành Dũng, Hành Nhân ngày nay); xã Hành Đức (tương đương 2 xã Hành Đức, Hành Trung ngày nay); xã Hành Phước; xã Hành Phong (tương đương với thị trấn Chợ Chùa và các xã Hành Minh, Hành Thuận ngày nay). Dưới xã có các thôn. Huyện lỵ lần đầu tiên dời về đóng ở Chợ Chùa, thuộc xã Hành Phong.

Sau 1954, dưới chế độ Sài Gòn, "huyện" được đổi thành "quận", "thôn" được đổi thành "ấp" với địa danh và địa giới không thay đổi. Từ giữa 1958, tên các xã được đổi lại, lấy chữ Nghĩa làm đầu, cụ thể có 8 xã như sau: xã Hành Tín đổi là xã Nghĩa Phú; xã Hành Thiện đổi là xã Nghĩa Thuận; xã Hành Thịnh đổi là xã Nghĩa Thành; xã Hành Dũng đổi là xã Nghĩa Lộc; xã Hành Đức đổi là xã Nghĩa Hưng; xã Hành Phong đổi là xã Nghĩa Chánh; xã Hành Phước đổi là xã Nghĩa Phước; một phần xã Hành Phong tách lập thành xã Nghĩa Khương.

Phía cách mạng vẫn gọi là huyện Nghĩa Hành, các thôn xã như thời kháng chiến chống Pháp.

Từ năm 1975, các tên xã chính thức phục hồi như thời kháng chiến chống Pháp.

Năm 1977, huyện Nghĩa Hành nhập chung với huyện Minh Long thành huyện Nghĩa Minh, các xã vẫn giữ nguyên tên và địa giới. Huyện lỵ dời từ Chợ Chùa đến Phú Lâm (Hành Thiện). Năm 1981, hai huyện tách ra như cũ. Huyện lỵ Nghĩa Hành dời về vùng đồi 68 trong mấy năm rồi dời về lại Chợ Chùa. Các xã, thị trấn mới được tách lập, đến năm 2011 huyện có 12 xã, thị trấn (như đã kể ở phần đầu).